Το «τρίγωνο της γνώσης» (Παιδεία-Έρευνα-Καινοτομία) και η οικονομία

του Γιάννη Στουρνάρα

Athens Review of Books
Οκτώβριος 2010

Η επίδοση του τριγώνου της γνώσης (Παιδεία-Έρευνα-Καινοτομία) καθορίζει, σε σημαντικό βαθμό, την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική επίδοση των οικονομικών συστημάτων μακροχρονίως. Διότι η ανταγωνιστικότητα στις αναπτυγμένες οικονομίες εξαρτάται μεν από τα σχετικά κόστη και τις σχετικές τιμές, κυρίως όμως εξαρτάται από το τεχνολογικό περιεχόμενο, τη διαφοροποίηση και την ποιότητα των παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών.

Στη χώρα μας η επίδοση του «τριγώνου της γνώσης» είναι πολύ φτωχή. Η σειρά κατάταξης των επιδόσεων της μέσης εκπαίδευσης στο αξιολογικό πρόγραμμα PISA του ΟΟΣΑ είναι τρίτη από το τέλος. Η επίδοση της ανώτατης εκπαίδευσης είναι επίσης σχετικά φτωχή –το καλύτερο ελληνικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, το ΕΚΠΑ (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) κατατάσσεται κάτω από τη θέση 175 στην παγκόσμια κατάταξη– αν και δεν υπολείπεται της κατάταξης άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Πορτογαλία. Τέλος, οι επιδόσεις μας σε καινοτομική δραστηριότητα είναι επίσης φτωχές σύμφωνα με όλους τους διαθέσιμους δείκτες του ΟΟΣΑ.

Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι ο βαθμός κάλυψης των εισαγωγών προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας από τις αντίστοιχες εξαγωγές στην Ελλάδα είναι ο χαμηλότερος στην ΕΕ-27, ούτε και η χαμηλή επίδοση της χώρας μας στη λεγόμενη «διαρθρωτική» ανταγωνιστικότητα. Η ελληνική οικονομία πάσχει, μεταξύ άλλων, τόσο στο γενικό επίπεδο της Παιδείας αλλά και στο ότι δεν επενδύει στην έρευνα και ανάπτυξη και δεν καινοτομεί. Επομένως, μια από τις μεγαλύτερες αναπτυξιακές αλλά και κοινωνικές προκλήσεις στην Ελλάδα σήμερα είναι η βελτίωση του τριγώνου της γνώσης. Το νέο αναπτυξιακό και κοινωνικό πρότυπο της Ελλάδας πρέπει να στηριχτεί σε μεγάλο βαθμό στην οικονομία της γνώσης.

Η καινοτομία είναι, βεβαίως, τόσο επιστημονική όσο και επιχειρηματική δραστηριότητα. Αλλά και το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα κατατάσσεται πολύ χαμηλά σε όλους τους διεθνείς δείκτες. Τα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα είναι και εμπόδια στην καινοτομία. Το ίδιο συμβαίνει και με την ένταση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Ο ΟΟΣΑ κατατάσσει την ελληνική οικονομία πολύ χαμηλά στην ένταση του ανταγωνισμού. Όμως κλάδοι που προστατεύονται δεν καινοτομούν.

Περισσότερα