Οι έμποροι της ηθικής

του Αριστείδη Χατζή

Τα Νέα
10 Ιανουαρίου 2013

Οι οικονομολόγοι έχουν μια κακή συνήθεια. Ενδιαφέρονται για τις προτιμήσεις των ανθρώπων όπως αυτές εκδηλώνονται μέσω των επιλογών τους. Δεν τους ενδιαφέρει το τι θέλεις ή νομίζεις ότι κάνεις, αλλά αυτό που πραγματικά κάνεις. Ενδιαφέρονται δηλαδή για τις πράξεις σου. Ετσι, δεν τους απασχολεί και τόσο ότι δηλώνεις πως είσαι καλλιεργημένος, διαβάζεις βιβλία, βλέπεις θεατρικές παραστάσεις και αγαπημένα σου τηλεοπτικά προγράμματα είναι τα ντοκιμαντέρ για την αναπαραγωγή των πιγκουίνων. Δεν εμπιστεύονται τις δηλώσεις. Για να ανακαλύψουν τις προτιμήσεις σου θα αναζητήσουν τις πράξεις σου.

Ισως διαπιστώσουν τότε ότι διαβάζεις μόνο αθλητικές εφημερίδες ή νεο-άρλεκιν με «αποχρώσεις», στο θέατρο δεν πατάς το πόδι σου παρά μόνο για να φωτογραφιστείς με τον ηθοποιό της σαπουνόπερας που παρακολουθείς ανελλιπώς, όταν βέβαια δεν συμπίπτει με το εκάστοτε τουρκικό έπος. Δηλώνεις και θέλεις να είσαι κάτι άλλο από αυτό που είσαι πραγματικά και δεν σου αρέσει καθόλου να στο θυμίζουν.

Ο κοινωνιολόγος Ερβινγκ Γκόφμαν στο περίφημο έργο του Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή παρομοιάζει την καθημερινή συμπεριφορά μας με μια μικρή θεατρική παράσταση που έχει στόχο να καθορίσει την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εμάς. Η εικόνα αυτή είναι πλαστή, είμαστε κάτι διαφορετικό από αυτό που παριστάνουμε, αλλά είναι τόσο σημαντικό για εμάς να παρουσιάσουμε μια βελτιωμένη εκδοχή του εαυτού μας που δεν διστάζουμε να εξαπατήσουμε.

Ομως υπάρχει ένα πρόβλημα. Ακόμα και οι καλοί επαγγελματίες ηθοποιοί που έχουν υιοθετήσει τη «Μέθοδο», δηλαδή την τεχνική προσωρινής απορρόφησης της προσωπικότητάς τους από τον ρόλο που ερμηνεύουν, αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπροσαρμογής στην πραγματικότητα. Είναι δύσκολο να υποδύεσαι έναν ρόλο σε κάθε δημόσια εμφάνισή σου, είναι πολύ κουραστικό να ζεις μέσα σε μια αντίφαση. Ο μοναδικός τρόπος να την ανεχτείς είναι να την απαρνηθείς. Εάν πιστέψεις ότι είσαι κάτι άλλο, εάν καταπιέσεις τον πραγματικό σου εαυτό και προβάλεις το θεατρικό σου alter ego ως τη μοναδική ταυτότητά σου, τότε θα νιώσεις ανακούφιση. Επιπλέον θα είσαι και πιο πειστικός.

Αλλά ο πραγματικός σου εαυτός δεν εξαφανίζεται. Υπάρχει πίσω στο παρασκήνιο, έτοιμος να αναδυθεί με κάθε ευκαιρία. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Λίον Φέστινγκερ εντόπισε αυτή την ψυχοφθόρα αντίφαση μεταξύ της πραγματικότητας και των προσδοκιών μας. Την ονόμασε «γνωστική ασυµφωνία» και περιέγραψε την τάση που όλοι έχουμε, λίγο - πολύ, να σφραγίζουµε τα µάτια µας και τα αυτιά µας για να µην ακούσουµε κάτι που θα διαψεύσει την όμορφη εικόνα που έχουµε πλάσει για τον εαυτό µας και τους άλλους. Αυτήν την εικόνα καταστρέφουν τα οικονομικά όταν επικεντρώνονται στις πράξεις και αδιαφορούν για τα παχιά λόγια.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου

Κατεβάστε το άρθρο σε PDF (όπως δημοσιεύθηκε στα Νέα)