«Αρχίνησα και ’γω να κλέβω κι ήβρα την τύχη μου!»

των Σταθη N. Kαλύβα & Mαρίας Kαλιαμπού

Καθημερινή
19 Σεπτεμβρίου 2010

Τρεις δρόμοι ανοίγονται στην εποχή του Μνημονίου. Μια (συντηρητική) εκδοχή το αντιμετωπίζει ως αγγαρεία: μια επαχθή υποχρέωση που μας επέβαλαν καταχρηστικά οι ξένοι. Η εκδοχή αυτή προκρίνει μια στενά δημοσιονομική λογική που οδηγεί στην αποσπασματική εφαρμογή και την ενδεχόμενη αποτυχία. Η δεύτερη (αντιδραστική) εκδοχή εδράζεται στον στρουθοκαμηλισμό: στην άρνηση πως η κρίση υπήρξε αποτέλεσμα στρεβλώσεων που διατρέχουν ολόκληρη την κοινωνία και στον ισχυρισμό πως για όλα φταίνε αποκλειστικά κάποιοι διεφθαρμένοι πολιτικοί και «κλέφτες». Ο στόχος είναι να μην αλλάξει τίποτα (αντίθετα, να ενισχυθούν οι στρεβλώσεις) και αναπόφευκτη κατάληξη είναι η πτώχευση και η παρακμή. Η τρίτη (επαναστατική) εκδοχή επιτάσσει την γενική κινητοποίηση για μία εκ βάθρων αλλαγή και τη μετατροπή του Μνημονίου σε πλατφόρμα για τη δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων παντού, ξεκινώντας από την Παιδεία και τη Δικαιοσύνη. Πρόκειται για τον μόνο ελπιδοφόρο δρόμο, ιδιαίτερα δύσβατο όμως, καθώς απαιτεί πολιτικό όραμα και την αλλαγή νοοτροπιών που έχουν διαποτίσει βαθιά τη συλλογική συνείδηση, όπως είναι η επιβράβευση της παράκαμψης των νόμων.

Η λαϊκή κουλτούρα αποτελεί ιδανικό καθρέφτη των νοοτροπιών αυτών. Αν και διαφέρουν από χώρα σε χώρα ως προς επιμέρους μοτίβα, τα παραμύθια έχουν κοινό πυρήνα. Ετσι, η σύγκριση εκδοχών του ίδιου παραμυθιού αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητες των κοινωνιών. «Ο αρχικλέφτης» είναι ένα παραμύθι διαδεδομένο σχεδόν σε όλον τον κόσμο. Ο βασικός πυρήνας του αναφέρεται στα κατορθώματα του επιδέξιου κλέφτη. Στη γερμανική εκδοχή, που περιλαμβάνεται στη συλλογή των αδερφών Γκριμμ (Der Meisterdieb), ο κλέφτης μετανιωμένος επιστρέφει ύστερα από χρόνια στους φτωχούς γονείς του, οι οποίοι αναστατώνονται μόλις μαθαίνουν την εξέλιξη του γιου τους. Πρέπει να αποδείξει τις ικανότητές του στο νονό του, τον άρχοντα της περιοχής. Αυτός του θέτει τρεις δύσκολες δοκιμασίες για να γλιτώσει τη ζωή του, πράγμα που τελικά επιτυγχάνει με ιδιαίτερα ευρηματικό τρόπο. Ο άρχοντας τον αφήνει ελεύθερο, αλλά τον εξορίζει προειδοποιώντας τον πως άμα επιστρέψει, θα τον αποκεφαλίσει.

Περισσότερα