Τα ελέω κράτους μονοπώλια

του Πάσχου Μανδραβέλη

Καθημερινή
1 Αυγούστου 2010

Στον Μεσαίωνα πολλοί βασιλείς (όποτε είχαν έξοδα ή ήθελαν να ανταποδώσουν μια χάρη) έδιναν σε κάποιους υπηκόους τους το μονοπώλιο διάφορων προϊόντων. Η απόφασή τους -όπως εξάλλου και όλες οι άλλες- δεν χρειαζόταν κάποια λογική εξήγηση. Διαφέντευαν την επικράτειά τους «ελέω Θεού» και τα παραγόμενα, από τις αποφάσεις τους, μονοπώλια ήταν θεϊκές επιταγές.

Στη Δημοκρατία τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Το κράτος πρέπει να νομιμοποιεί, έστω διά της λογικής τις αποφάσεις του, και η παροχή ενός μονοπωλίου είναι κατ’ αρχήν ανεπίτρεπτη. Αν δηλαδή μια κυβέρνηση αποφάσιζε να δώσει το μονοπώλιο υποδηματοποιίας σε μια οικογένεια θα ήταν φυσικό επακόλουθο να εναντιωθούν όλοι. Γιατί να το πάρει η α΄ ομάδα ανθρώπων και όχι η β΄;

Στον δημοκρατικό -αλλά και λογικό- κανόνα των ίσων ευκαιριών στην αγορά υπήρξαν εξαιρέσεις, πολλές από τις οποίες κατέληξαν σε καρκινώματα. Τομείς της αγοράς που θεωρήθηκαν στρατηγικής σημασίας (π.χ. ηλεκτροδότηση, τηλεπικοινωνίες, ύδρευση) έγιναν κρατικά μονοπώλια. Το κράτος δεν ανέλαβε απλώς το τεράστιο έργο δημιουργίας των ακριβών υποδομών, αλλά έγινε και επιχειρηματίας πουλώντας μονοπωλιακά τις υπηρεσίες του επί αυτών των υποδομών. Αυτό ήταν αναγκαίο, λόγω της τεχνολογικής ανεπάρκειας κατά την πρώτη φάση της λειτουργίας αυτών των αγορών. Κανείς, για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε να νοικιάσει τις υποδομές του ΟΤΕ για να προσφέρει τις δικές του υπηρεσίας, επειδή το δίκτυο παρείχε μόνο μια υπηρεσία: τη μεταφορά φωνής.

Περισσότερα