Επιστροφή στο παρελθόν;

του Στάθη Ν. Καλύβα

Καθημερινή
10 Ιουλίου 2011

Προτού ξεσπάσει η κρίση και για μια περίπου δεκαπενταετία, θαμπωμένοι από την πρωτοφανή ευμάρεια, καμαρώναμε για την πολιτική μας παρουσία στα ευρωπαϊκά σαλόνια. Οι λαοί της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης συνωστίζονταν στη χώρα μας παρακαλώντας για δουλειές που δεν καταδεχόμασταν πια. Οργανώναμε Ολυμπιακούς στην Αθήνα και κατακτούσαμε ευρωπαϊκά κύπελλα στη Λισσαβώνα. Εκείνη την εποχή είχε μεγάλη πέραση το αφήγημα της «ισχυρής Ελλάδας». Ηρθε όμως η κρίση και το διέλυσε.

Στη θέση του ξανανακαλύψαμε ένα παλαιότερο αφήγημα: της «Ψωροκώσταινας». Σύμφωνα μ’ αυτό, η ιστορική μας μοίρα είναι η διαβίωση στο περιθώριο της Ευρώπης και των ανεπτυγμένων χωρών. Οι κατακτήσεις της τελευταίας τεσσαρακονταετίας θεωρούνται πλασματικές, ένα είδος απάτης, ενώ η πορεία προς την κατάρρευση φαντάζει προδιαγεγραμμένη. Τι το θέλαμε το ευρώ; Ας επιστρέψουμε, λέει το αφήγημα αυτό, εκεί που πραγματικά ανήκουμε, δηλαδή στην εθνική μας μοναξιά, φτωχοί μεν αλλά περήφανοι.

Την τάση αυτή ενισχύει η πλειοψηφία των ξένων αναλυτών. Η Ελλάδα δεν έκανε ποτέ για το ευρώ, μας λένε, και άρα κακώς μας έβαλαν μέσα. Αρκετοί μάλιστα χτίζουν το επιχείρημά τους πάνω σε ένα ιστορικό αφήγημα που ερμηνεύει την ελληνική κρίση ως αναπόφευκτη κατάληξη μιας παθολογικής ιστορικής διαδρομής που δομήθηκε πάνω στην πολιτική αστάθεια, τη διχόνοια και τη διαφθορά. Για να περιοριστώ σε ένα μόνο παράδειγμα, ο Roger Cohen, ένας από τους σοβαρότερους αρθρογράφους των New York Times, αναπαράγει σε πρόσφατο άρθρο του ένα στερεοτυπικό ιστορικό αφήγημα, σύμφωνα με το οποίο η ιστορία της Ελλάδας δεν είναι παρά μια διαδοχή καταστροφών: πόλεμοι, εθνοτικές εκκαθαρίσεις, δικτατορικά καθεστώτα και ένας εμφύλιος που τις συνέπειές του υφιστάμεθα έως σήμερα. Η ταραγμένη αυτή ιστορία παρήγαγε μια διεφθαρμένη, πελατειακή και καχύποπτη κοινωνία που δεν μπορούσε παρά να οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Η είσοδός μας στην Ευρωζώνη ήταν μια απάτη, γράφει ο Cohen, ένα ψέμα που μεγαλώνει όσο εξακολουθεί να διαρκεί.