Ο «λαός» και η δημοκρατία

του Ανδρέα Πανταζόπουλου

Το Βήμα
3 Μαρτίου 2013

Σε συνέντευξή του στο Βήμα της προηγούμενης Κυριακής (24/2/2012), ο σπουδαίος ιστορικός Τσβετάν Τοντόροφ έλεγε ότι ο λαϊκισμός «προτείνει δημαγωγικές και απατηλές λύσεις στα υπαρκτά προβλήματα του κόσμου». Και πρόσθετε ότι ειδικά σήμερα, απλουστεύει την πολυπλοκότητα των προβλημάτων και φορτώνει όλα τα δεινά στους ξένους, στους μετανάστες, όταν, βέβαια, θα προσθέταμε, δεν τα φορτώνει και στον «ιμπεριαλισμό», τη «νέα αποικιοκρατία», τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, κ.ο.κ.

Από την πλευρά του, ο Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, στην περιεκτική μελέτη του Ο νέος εθνικολαϊκισμός (που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επίκεντρο) διερευνά με συστηματικότητα τις ιδρυτικές αυταπάτες του λαϊκισμού, ακροδεξιού και ακροαριστερού, τα γνωρίσματά του: το πολεμικό του ύφος, το μανιχαϊκό του πνεύμα, τη μαγική του σκέψη (διαδίδοντας την ψευδαίσθηση ότι όλα μπορούν να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη, αρκεί να υπάρχει «πολιτική βούληση»), τα πάγια εθνοκεντρικά του μοτίβα (σε τρόπο ώστε, θα λέγαμε, ο λαϊκισμός να είναι πάντα ένας εθνικολαϊκισμός), τη συνωμοσιολογία του, τη μνησικακία του, τις ενδεχόμενες ρατσιστικές του, αντισημιτικές και ισλαμόφοβες, εκτροπές. Ο λαϊκισμός, όπως υποστηρίζει ο Ταγκιέφ, απαντάται παντού, μπορούμε να τον συναντήσουμε και στη Δεξιά και την Αριστερά. Ο λαϊκισμός μπορεί να προσκολλάται στην οποιαδήποτε πολιτική ιδεολογία, παίρνοντας τα χαρακτηριστικά της. Παρά τις όποιες διαφορές τους, ο δεξιός και ο αριστερός λαϊκισμός συναντώνται τουλάχιστον σε ένα σημείο: στην προγραμματική ανευθυνότητα, στην εγγενή αδιαφορία τους να προτείνουν συγκεκριμένες και εφικτές λύσεις στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα.

Είναι σαφές ότι η ανάδυση του λαϊκιστικών κομμάτων και κινημάτων, που παρατηρείται ιδιαίτερα σε μεταβατικές περιόδους, υποδεικνύει ένα μείζον πρόβλημα στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος: την απόσταση, την αποξένωση του λαού από τις ελίτ. Με την έννοια αυτή, ο λαϊκισμός μας δείχνει ένα μείζον πρόβλημα στη λειτουργία της δημοκρατίας, καλώντας τις δημοκρατικές δυνάμεις σε αναπροσανατολισμό, στην πλήρωση αυτού του κενού. Στην περίπτωση αυτή, ο λαϊκισμός μπορεί να λειτουργεί «θετικά», αφυπνιστικά, επισημαίνοντας τη ζωτική ανάγκη της ενσωμάτωσης του «λαού» στο πολιτικό σύστημα.

Περισσότερα