Καθημερινή
15 Μαΐου 2011
Είτε βασιστεί κανείς στις διεθνείς αξιολογήσεις και τους ποσοτικούς δείκτες είτε απλά εμπιστευθεί το προσωπικό του αισθητήριο, θα καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα: η παιδεία μας νοσεί σοβαρά. Αν μάλιστα συνεξετάσει τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους που έχουν επενδυθεί, θα διαπιστώσει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα σ’ αυτούς και το αποτέλεσμα. Με αφορμή μια πρόσφατη ημερίδα της Διεθνούς Διαφάνειας, επιχείρησα να προβληματιστώ για τις βαθύτερες επιπτώσεις της παιδείας. Είναι αναμφίβολο, άλλωστε, πως η παιδεία που έχουμε επιλέξει δεν είναι αμέτοχη για τη γενικότερη πορεία της χώρας. Προφανώς, η παιδεία είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα. Εδώ θα επισημάνω απλά έξι κυρίαρχες αξίες που χαρακτηρίζουν την παιδεία μας, δύο θετικές και τέσσερις αρνητικές.
Και οι δύο θετικές αξίες σχετίζονται με το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Η πρώτη είναι αυτό που θα αποκαλούσα μαθησιακή πειθαρχία, κοινώς το διάβασμα. Παρά το γεγονός πως είναι μια μάλλον δυσάρεστη διαδικασία, δεν παύει να αποτελεί μια σημαντική δεξιότητα, ιδίως σε ένα κόσμο όπου κυριαρχεί το πρόβλημα της αδυναμίας συγκέντρωσης (το «attention deficit syndrome»). Το να έχεις μάθει να «διαβάζεις» ενδεχομένως εξηγεί τις καλές επιδόσεις των Ελλήνων φοιτητών στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Η δεύτερη είναι η αίσθηση της δικαιοσύνης και της αξιοκρατίας που ταυτίζεται με το, κατά τα άλλα παιδαγωγικά προβληματικό, σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Πρόκειται για έναν θεσμό που είναι αδιάβλητος, αξιοκρατικός και με σωστά δομημένα κίνητρα που συνδέουν προσπάθεια και αποτέλεσμα.
Στο αντίθετο άκρο, μπορούμε να εντοπίσουμε τέσσερις αρνητικές αξίες. Η πρώτη είναι η ταύτιση μάθησης και απομνημόνευσης που είναι σύμφυτη με την παιδεία στη χώρα μας. Η απομνημόνευση δεν στερείται παιδαγωγικής αξίας, η αναγόρευση της όμως στην κυρίαρχη μέθοδο, ιδίως της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αντανακλά τη λογική του 19ου αιώνα, όταν η πληροφορία σπάνιζε. Σήμερα που η πληροφορία είναι διάχυτη, σημασία έχει η διαχείρισή της και αυτό απαιτεί κριτική ικανότητα. Η εξάσκησή της όμως απουσιάζει από το σχολείο: σκεφθείτε απλά το πώς διδάσκεται η «έκθεση ιδεών». Το αποτέλεσμα είναι ο κομφορμισμός, η απουσία δημιουργικότητας και η αδυναμία άρθρωσης λογικών συλλογισμών. Η δεύτερη αρνητική αξία είναι ο εργαλειακός χαρακτήρας της παιδείας. Αυτή νοείται ως ένα μέσο για κάποιον σκοπό (π. χ. επαγγελματική αποκατάσταση, επιτυχία κ. λπ.), όχι ως αυθύπαρκτος σκοπός. Οταν όμως βλέπεις τη γνώση σαν εργαλείο συνήθως δεν την αγαπάς. Η τρίτη είναι η υπονόμευση της έννοιας του δημόσιου αγαθού που υποτίθεται πως χαρακτηρίζει την παιδεία. Οταν κανείς βλέπει την πραγματική δουλειά να γίνεται στο ιδιωτικό σχολείο, το ιδιαίτερο μάθημα ή το φροντιστήριο, υποτιμά το δημόσιο αγαθό και διδάσκεται πως ό, τι φαίνεται, δεν είναι. Ετσι γεννιέται ο κυνισμός και καλλιεργείται η υποκρισία, όταν οι διάφορες συντεχνίες που νέμονται την παιδεία κινητοποιούνται στο όνομα ενός δημόσιου αγαθού που οι ίδιες λεηλατούν. Η τέταρτη αξία, τέλος, είναι η γενίκευση της διαφθοράς που χαρακτηρίζει αρκετές πτυχές της παιδείας, από τα ιδιαίτερα μαθήματα που παραδίδουν οι εκπαιδευτικοί στους ίδιους τους μαθητές τους έως τη γενικευμένη αντιγραφή στις εξετάσεις των πανεπιστημίων.
Περισσότερα
No comments:
Post a Comment